Miarkowanie kary umownej to instytucja prawna, która znajduje zastosowanie w sytuacjach, gdy kara umowna ustalona w umowie okazuje się rażąco wygórowana, a jej egzekwowanie może prowadzić do nadmiernego obciążenia jednej ze stron. Przepisy prawa cywilnego przewidują możliwość jej obniżenia przez sąd, jeżeli kara ta jest niewspółmierna do rozmiaru szkody wyrządzonej przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania.
Definicja kary umownej
Kara umowna to kwota ustalana przez strony umowy, która ma na celu zapewnienie odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Jej celem jest zmobilizowanie stron do należytego wykonania umowy, a także zrekompensowanie szkód, które mogą powstać w wyniku niewywiązania się z umowy. Warto jednak zaznaczyć, że kara umowna nie jest zadośćuczynieniem za szkodę, a tylko jej formą umowną rekompensaty.
Więcej o zagadnieniu kar umownych można dowiedzieć się m.in. na https://jdp-law.pl/newsletter/kary-umowne-i-niektore-strategie-ich-miarkowania-newsletter-jdp/
Zasada miarkowania kary umownej
Miarkowanie kary umownej jest przewidziane w Kodeksie cywilnym, a dokładniej w art. 484 § 2. Zgodnie z tym przepisem, sąd ma możliwość obniżenia kary umownej, jeśli jest ona „rażąco wygórowana”. Miarkowanie kary umownej stanowi swoistą ochronę dla strony umowy, która mogłaby zostać nieproporcjonalnie obciążona zbyt wysoką karą.
Aby kara mogła zostać obniżona, muszą wystąpić dwie przesłanki:
- Rażące wygórowanie – kara umowna musi być znacząco wyższa od rzeczywistej szkody, która wynika z niewykonania umowy.
- Nadmierne obciążenie jednej ze stron – obciążenie związane z karą umowną musi być nadmierne w stosunku do okoliczności sprawy, w tym wartości umowy, jej przedmiotu, a także stopnia winy strony niewykonującej zobowiązanie.
Kiedy można zastosować miarkowanie kary umownej?
Miarkowanie kary umownej ma zastosowanie przede wszystkim w przypadkach, gdy kara umowna jest nieadekwatna do stopnia winy strony, wartości umowy lub jej przedmiotu. Może to dotyczyć takich sytuacji, jak:
- Kara umowna ustalona na zbyt wysokim poziomie w stosunku do wartości umowy.
- Przypadki, w których niewykonanie umowy nie spowodowało dużych strat finansowych, a kara umowna jest bardzo wysoka.
- Zdarzenia, które były poza kontrolą strony (np. siła wyższa), przez co nie można obciążyć jej nadmierną karą.
Przykład zastosowania miarkowania kary umownej
Przykładem sytuacji, w której możliwe jest miarkowanie kary umownej, może być przypadek, gdy przedsiębiorca zawiera umowę z dostawcą na dostarczenie towaru do określonej daty. W umowie ustalana jest kara umowna w wysokości 10 000 zł za każdy dzień opóźnienia. Jeżeli opóźnienie wynosi tylko 2 dni, ale nie wpłynęło znacząco na działalność firmy, a rzeczywista szkoda jest niewielka, sąd może uznać, że kara umowna jest rażąco wygórowana, i obniżyć ją do kwoty, która będzie bardziej adekwatna do zaistniałej sytuacji.
Jak przebiega postępowanie o miarkowanie kary umownej?
W przypadku chęci skorzystania z miarkowania kary umownej, strona zainteresowana (np. ta, która uważa karę za wygórowaną) musi złożyć wniosek do sądu cywilnego. Wniosek taki składa się w ramach postępowania sądowego, a sąd podejmuje decyzję na podstawie analizy okoliczności sprawy, w tym wartości umowy, stopnia winy oraz innych okoliczności wpływających na zasadność kary umownej.
Miarkowanie kary umownej to ważna instytucja prawna, mająca na celu zapewnienie, aby kary umowne były stosunkowo do rzeczywistej szkody, a ich wysokość nie obciążała nadmiernie strony niewykonującej zobowiązanie. Możliwość obniżenia kary umownej przez sąd stanowi istotną ochronę przed nadmiernymi i nieproporcjonalnymi konsekwencjami finansowymi, które mogą wynikać z rygorystycznych zapisów umownych.
